Mianem bloku wschodniego określamy kraje Europy wschodniej, w których panował ustrój socjalistyczny. Pojęcie to występowało od zakończenia II wojny światowej do początku lat 90 XX wieku.
Ustrój socjalistyczny jest przeciwieństwem kapitalizmu, którego głównymi cechami jest własność prywatna, nieskrępowana przedsiębiorczość i w pełni działający mechanizm rynkowy. Socjalizm starał się ulepszać działania rynku poprzez ingerencje państwa, co w rzeczywistości prowadziło do nadmiernie rozbudowanego aparatu urzędników, dużych deficytów budżetowych i biurokratycznej regulacji ograniczającej działania wolego rynku. Ceny nie były w równowadze, ponieważ były ustalone przez aparat państwowy, który utrzymywał zaniżone ceny, czego efektem była nadwyżka popytu czyli niedobór towarów w sklepach i kolejki. W socjalizmie właścicielem środków produkcji jest państwo, a wszystkie działania przedsiębiorstwa muszą być planowane odgórnie, przez co zarządy spółek nie mają bodźców do ekonomicznego i innowacyjnego działania a przez to są nieefektywne. Upadek bloku wschodniego i początek transformacji wolnorynkowej jednoznacznie udowodnił, że doktryny socjalistyczne są drogą do nikąd. Bierze się to też z tego, iż system socjalistyczny jest to system sztuczny i ciężko go korygować w przeciwieństwie do gospodarki wolnorynkowej, która jest naturalna i samoczynnie koryguje zaistniałe niedogodności.
Upadek bloku komunistycznego uwolnił rynkową regulację cen przez popyt i podaż, pozwolił na prywatyzację przedsiębiorstw oraz dopuścił do rynku kapitał zagraniczny, który umożliwił wiele potężnych inwestycji.
Reasumując, doktryny socjalistyczne zawsze kończyły się gospodarczą klapą, a upadek bloku wschodniego przypieczętował ich fiasko.
